دلبستگی و وابستگی کودک
دلبستگی یکی از بنیادی‌ترین نیازهای روانی کودک است که در سال‌های نخست زندگی شکل می‌گیرد. کیفیت رابطه والدین با کودک، تعیین‌کننده نوع دلبستگی اوست. دلبستگی ایمن زمینه‌ساز اعتمادبه‌نفس، روابط اجتماعی سالم و توانایی مدیریت احساسات است؛ در حالی که وابستگی افراطی یا دلبستگی ناایمن می‌تواند به اضطراب، مشکلات رفتاری و ضعف در ارتباط با دیگران منجر شود. این مقاله به بررسی تفاوت دلبستگی و وابستگی، نقش والدین در ایجاد دلبستگی ایمن و ارائه راهکارهای عملی برای خانواده‌ها می‌پردازد.
⸻
مقدمه
از دیدگاه روان‌شناسی، دلبستگی پیوند عاطفی عمیقی است که بین کودک و مراقب اصلی او، معمولاً مادر یا پدر، ایجاد می‌شود. جان بالبی (Bowlby) نخستین بار نظریه دلبستگی را مطرح کرد و آن را عامل اصلی رشد هیجانی و اجتماعی کودک دانست. پژوهش‌های جدید نیز نشان می‌دهند که حضور هر دو والد در شکل‌گیری دلبستگی ایمن اهمیت فراوان دارد (قریشی و همکاران، ۱۴۰۳).
⸻
دلبستگی ایمن در برابر وابستگی افراطی
• دلبستگی ایمن: کودک می‌داند که والدینش در مواقع نیاز در دسترس هستند و به او توجه می‌کنند. چنین کودکی می‌تواند به‌راحتی محیط اطرافش را کشف کند و روابط اجتماعی سالمی برقرار نماید.
• وابستگی افراطی یا ناایمن: کودک تنها در حضور والد احساس امنیت دارد و در جدایی کوتاه‌مدت دچار اضطراب و ترس شدید می‌شود. این وضعیت مانع رشد استقلال و مهارت‌های اجتماعی می‌گردد.
⸻
نقش والدین
• والدین پاسخگو و مهربان زمینه ایجاد دلبستگی ایمن را فراهم می‌کنند.
• مشارکت فعال پدر در مراقبت و بازی، رشد اجتماعی و هیجانی کودک را تقویت می‌کند (قریشی و همکاران، ۱۴۰۳).
• سبک‌های فرزندپروری مستبدانه یا سهل‌گیرانه با دلبستگی ناایمن مرتبط هستند (افتخاری و همکاران، ۱۴۰۱).
⸻
توصیه‌های عملی برای خانواده‌ها
۱. به احساسات کودک گوش دهید و او را جدی بگیرید.
۲. تماس بدنی (مثل آغوش و نوازش) را فراموش نکنید.
۳. در رفتارهای خود ثبات و پیش‌بینی‌پذیری داشته باشید.
۴. زمان مشخصی برای بازی مشترک روزانه اختصاص دهید.
۵. جدایی از والدین را به‌تدریج و در محیط امن تمرین کنید (مانند مهدکودک).
⸻
نتیجه‌گیری
دلبستگی ایمن پایه و اساس سلامت روانی و اجتماعی کودک در آینده است. والدین با رفتار محبت‌آمیز، پاسخگو و پایدار می‌توانند زمینه‌ساز رشد سالم فرزند خود باشند و از شکل‌گیری وابستگی افراطی جلوگیری کنند.
⸻
منابع
• قریشی، م. (۱۴۰۳). نقش دلبستگی پدر-کودک و عوامل مؤثر بر آن در تحول کودک. مجله آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران. لینک مقاله
• افتخاری، س.، بختیاری، ز.، کیانی‌مقدم، ش. (۱۴۰۱). رابطه سبک‌های دلبستگی کودکان با سبک‌های فرزندپروری و وضعیت اجتماعی-اقتصادی والدین. مجله تحقیقات سلامت. لینک مقاله
